PADA 2 September 2020, Jawatankuasa Khas Kabinet mengenai rasuah yang dipengerusikan oleh perdana menteri, telah bersetuju bahawa parlimen diberikan kuasa untuk melantik Ketua Pesuruhjaya Suruhanjaya Pencegah Rasuah Malaysia (KP SPRM). Sebelum ini, Yang Di-Pertuan Agong mempunyai kuasa melantik KP SPRM atas nasihat perdana menteri berdasarkan Seksyen 5 (1) Akta SPRM 2009.
Jawatankuasa ini juga bersetuju bahawa penamatan perkhidmatan KP SPRM perlu melalui tribunal khas dan tidak boleh ditamatkan serta-merta oleh Yang Di-Pertuan Agong atas nasihat perdana menteri. Pendekatan baharu ini memerlukan majoriti dua pertiga untuk melantik KP SPRM. Pembaharuan ini selari dengan Plan Anti-Rasuah Nasional 2019 - 2023 untuk memperkasakan SPRM, khususnya dalam memperkasa pelantikan KP SPRM yang dirancang dalam tempoh lima tahun.
Secara umumnya, prestasi negara dalam soal melawan jenayah rasuah dilihat telah bertambah baik sejak dua tahun yang lalu. Kedudukan Malaysia yang positif dalam Indeks Persepsi Rasuah (CPI) pada tahun 2019 akan menjadi pemacu kepada strategi menambah baik fungsi SPRM yang memerlukan kepimpinan yang bersih dan amanah dalam mempertahankan integriti negara.
Meskipun cadangan memilih KP SPRM ini ke hadapan, peranan parlimen perlu diperkuatkan lagi dalam memastikan calon yang bakal dilantik sebagai KP SPRM mampu menggalas tugas menerajui SPRM atas kepentingan rakyat untuk membanteras rasuah. Oleh itu, cadangan untuk membenarkan sebuah jawatankuasa parlimen khas (JPK) melakukan proses pendengaran pra-pelantik wajar dipertimbangkan kerajaan.
Pendengaran pra-pelantikan KP SPRM
Isu pelantikan KP SPRM pernah menjadi perhatian orang awam apabila bekas perdana menteri, Tun Dr. Mahathir Mohamad telah melantik Latifah Koya sebagai KP SPRM tanpa pengetahuan Jawatankuasa Pilihan Khas melantik Jawatan Utama Perkhidmatan Awam (JPK JUPA). Rakyat mempertikaikan lantikan ini memandangkan Latifah pernah terlibat aktif dalam aktiviti politik kepartian dan ini boleh menimbulkan konflik berkepentingan.
Bagi tidak mengulangi kesilapan ini, calon yang dicadangkan kerajaan bagi jawatan KP SPRM perlu menjalani proses pendengaran pra-pelantikan terlebih dahulu sebelum parlimen menjalankan proses pengundian. Parlimen UK telah laksanakan pendekatan ini pada tahun 2008 dan sehingga bulan Mei 2018, sebanyak 120 pendengaran pra-pelantikan dilakukan berbanding 2,331 lantikan baharu dan lantikan semula dibuat oleh menteri untuk 300 agensi kerajaan.
Dalam proses ini, ahli parlimen yang berada dalam JPK boleh mengemukakan pertanyaan bagi menguji kemampuan dan integriti calon. Calon juga diberikan peluang untuk membentangkan objektif dan hala tuju sekiranya dilantik sebagai KP SPRM.
Selepas sesi pendengaran pra-pelantikan, JPK akan membentangkan laporan tentang calon di parlimen untuk dibahaskan. Sekiranya penilaian jawatankuasa melihatnya positif, maka ia memberi kelebihan kepada calon dilantik oleh parlimen. Jika dapat laporan tersebut negatif, maka ia akan memberi kesan kepada kredibiliti calon itu sendiri untuk dilantik sebagai KP SPRM.
JPK juga boleh bekerjasama atau mengadakan sesi libat urus bersama masyarakat sivil untuk terlibat dalam proses pendengaran pra-pelantikan KP SPRM. Maka, proses ini akan berjalan dengan lebih terbuka dan rakyat juga dapat memberi pandangan tentang pelantikan KP SPRM. Ia juga satu peluang kepada rakyat mengenali fungsi KP SPRM dengan lebih rapat yang dahulunya dilihat ‘asing’ dan tidak diketahui oleh masyarakat secara menyeluruh.
Apa yang lebih penting ialah JPK perlu memastikan agar calon KP SPRM ini tidak membawa kepentingan ahli politik dan menteri, yang boleh membawa keuntungan peribadi serta membelakangkan undang-undang. Isu ini telah dibangkitkan dalam Pelan Anti-Rasuah Nasional 2019 - 2023.
Oleh itu, amat wajar sekali sekiranya pihak kerajaan memasukkan proses pendengaran pra-pelantikan dalam pindaan Akta SPRM 2009 yang dilaporkan akan dibentangkan kepada parlimen dalam masa terdekat.
Parlimen juga perlu menyegerakan soal penubuhan JPK yang bertanggungjawab dalam urusan pendengaran pra-pelantikan memandangkan JPK JUPA tidak lagi berfungsi selepas berlaku pertukaran kerajaan.
Proses ini akan memberi gambaran luas kepada ahli parlimen dan rakyat tentang kredibiliti individu yang bakal dilantik sebagai KP SPRM. Ia akan membantu ahli parlimen untuk memilih KP SPRM yang benar-benar layak dan berintegiri, bukan sekadar KP SPRM yang mendapat undi majoriti parlimen, tetapi masih mengulangi amalan lama dalam membanteras rasuah.
Persoalan mengenai kebebasan SPRM
Timbul juga persoalan sama ada calon KP SPRM ini akan disenaraikan oleh pihak jemaah menteri atau ia terbuka kepada pencalonan daripada masyarakat sivil atau ahli parlimen yang lain. Pencalonan KP SPRM secara terbuka ini dapat meningkatkan penyertaan orang awam dalam menguatkan lagi hubungan SPRM dengan rakyat. Tetapi, amalan terdahulu menyaksikan calon KP SPRM selalunya akan ditentukan oleh perdana menteri.
Selain itu, ada juga persoalan mengenai sejauh mana SPRM bebas daripada pengaruh eksekutif sekiranya kaedah baru pelantikan KP SPRM ini dilaksanakan. Persoalan ini timbul kerana SPRM masih lagi diletakkan dibawah Jabatan Perdana Menteri dan adakah perubahan yang bakal berlaku nanti akan memberi jaminan bahawa KP SPRM bertanggungjawab sepenuhnya kepada parlimen atau masih lagi perlu menjawab kepada perdana menteri.
Untuk memastikan Rang Undang-Undang (RUU) ini menyentuh aspek-aspek penting, kerajaan juga perlu merujuk perkara ini kepada sebuah JPK untuk disemak dan diteliti semula ia dibentangkan. Kaedah yang digunakan oleh parlimen ketika menyemak RUU Suruhanjaya Bebas Aduan dan Salah Laku Polis (IPCMC) dengan menyerahkan JPK Menimbang RUU untuk membuat laporan dan kajian untuk memberi penjelasan kepada ahli parlimen.
Meskipun negara berhadapan dengan cabaran ekonomi akibat pandemik Covid-19, perubahan untuk menambah baik institusi awam ke arah berintegriti dan bertanggungjawab tidak boleh dilupakan. Cabaran hari ini memerlukan barisan kepimpinan SPRM yang tegas dalam membanteras jenayah rasuah dan ketirisan yang kian membimbangkan sejak satu dekad yang lalu tanpa had masa dan keadaan.
* Penulis merupakan Koordinator Program Research For Social Advancement (REFSA).
* Penulisan artikel ini adalah dari pandangan peribadi penulis dan tidak semestinya mewakili pandangan sidang pengarang Astro AWANI.
Fakhrurrazi Rashid
Thu Nov 26 2020
Penulis berpendapat, kerajaan wajar mempertimbangkan cadangan membenarkan sebuah jawatankuasa parlimen khas melakukan proses pendengaran pra-pelantik bagi jawatan KP SPRM. - Gambar hiasan
IOC tolak khabar angin pembatalan Sukan Olimpik Paris
Jawatankuasa Olimpik Antarabangsa (IOC) menolak "khabar angin" mengenai pembatalan atau penangguhan Sukan Olimpik Paris 2024 berikutan situasi politik di Perancis. IOC menyatakan ia adalah sebahagian daripada kempen maklumat palsu.
Warga London berharap tapi tidak optimis
Penduduk di London mempunyai pandangan dan jangkaan yang bercampur baur dengan sebilangan berasa optimistik dengan keputusan yang bakal diterima manakala yang lain mengatakan mereka tidak akan mengundi.
Parti Buruh diramalkan tewaskan Konservatif pimpinan Sunak
Tinjauan pendapat meletakkan parti Starmer di landasan untuk mendapatkan kemenangan besar tetapi juga mencadangkan ramai pengundi hanya mahukan perubahan selepas tempoh perbalahan dan pergolakan di bawah Konservatif
Enam ditahan kes rempuhan di utara India
Insiden itu berlaku pada Selasa (2 Julai) di kampung Phulrai Mughal Garhi, di daerah Hathras, di mana kira-kira 250,000 orang berkumpul untuk mendengar ceramah seorang pendakwah terkenal.
Levi majikan hanya digunakan untuk latihan kemahiran - PSMB
PSMB menegaskan bahawa levi majikan sememangnya hanya digunakan untuk tujuan latihan pekerja mereka sahaja selama ini.
Enakmen Lembah Klang Raya dibentang tahun hadapan - Amirudin
Enakmen Lembah Klang Raya Selangor dijangka dibentang dan dibahaskan di Dewan Undangan Negeri Selangor pada tahun hadapan, kata Menteri Besar Datuk Seri Amirudin Shari.
Noh Omar sah sertai Bersatu berkuat kuasa serta-merta
Bekas Pengerusi UMNO Selangor, Tan Sri Noh Omar sah menyertai Parti Pribumi Bersatu Malaysia (Bersatu) berkuat kuasa serta-merta.
Lelaki ditahan didakwa laku gangguan seksual ketika kempen
Suspek direman selama dua hari untuk siasatan lanjut dan polis memberi jaminan akan menjalankan siasatan secara terperinci.
Muhyiddin dapatkan khidmat Peguam Diraja
Bekas Perdana Menteri Tan Sri Muhyiddin Yassin mendapatkan khidmat Peguam Diraja (King’s Counsel) untuk menyertai barisan pembelaannya dalam usaha beliau membatalkan keputusan Mahkamah Rayuan yang mengembalikan empat pertuduhan salah guna kuasa terhadapnya.
Dua polis parah, seorang suspek maut
Ketua Polis Daerah Muar ACP Raiz Mukhliz Azman Aziz berkata melalui siasatan awal, pihaknya mendapati dua anggota polis berkenaan sedang dalam tugasan rondaan dan cuba menahan kereta dinaiki suspek, untuk tujuan pemeriksaan.
Ungkapan ‘lembu kenyang’ punca Dewan Rakyat kecoh
Radzi menggunakan kenyatan itu bagi mengambarkan bahawa kerajaan pada hari ini tidak mendengar rintihan rakyat di bawah.
MTRK gesa kerajaan Kelantan cari penyelesaian tangani segera isu air
Telaga tiub bukanlah jalan penyelesaian kerana air yang di dalam tanah kebanyakan keruh selain kos yang agak tinggi.
Jangan pilih merengek, sebaliknya berunding bantu rakyat - PM Anwar
Perdana Menteri Datuk Seri Anwar Ibrahim hari ini menempelak pendirian pemimpin yang memilih merengek dan mencaci usaha kerajaan membantu semua kaum, yang hanya merugikan rakyat.
Kesediaan hadir program di negeri pembangkang perlihat PM utamakan rakyat
Keterbukaan itu memperlihatkan sikap Perdana Menteri lebih mementingkan soal pembangunan dan kebajikan rakyat.
PM Anwar yakin rakyat mampu realisasi potensi pembangunan ekonomi negara
Anwar berkata Kerajaan Madani komited untuk membina masa depan negara yang baharu, berteknologi tinggi dan berinovasi.
Warga PDRM diseru laksana tugas secara profesional, beri khidmat berintegriti - KPN
PDRM turut zahirkan kesediaan untuk mengerah segala kudrat dan keringat dalam mendukung dasar-dasar kerajaan ke arah kesejahteraan masyarakat.
KPDN akan pastikan peruntukan dibelanja tanpa sebarang ketirisan - Armizan
Datuk Armizan Mohd Ali berkata setiap sen daripada peruntukan itu akan disalurkan bagi program-program menangani isu kos sara hidup.
Ahli Parlimen cadang kerajaan teliti impak cukai kepada rakyat
Kerajaan dicadang meneliti pelaksanaan cukai di dalam negara termasuk peningkatan kadar baharu cukai perkhidmatan yang berkemungkinan memberi kesan secara langsung kepada rakyat.
‘Kalau dipulangkan wang yang disakau, hari ini boleh terus bantu rakyat’ - PM Anwar
Jumlah yang dicuri bukannya sedikit, berbilion ringgit jumlahnya sedangkan mereka berdegar-degar mendakwa sebagai pejuang Melayu.
Johor pastikan kualiti hidup rakyat Johor jadi keutamaan
Johor negeri pertama yang melaksanakan penyelarasan dengan agensi daripada Kerajaan Pusat dalam melaksanakan projek berimpak tinggi negeri Johor.