[KOLUMNIS] Belanjawan 2025: Cabaran kesungguhan reformasi perkhidmatan awam menjayakan perlaksanaan

PEMBENTANGAN Belanjawan 2025 pada 18 Oktober ini, pastinya satu momen penting dalam landskap kewangan dan ekonomi negara.

Di sebalik angka-angka dan inisiatif yang bakal diumumkan, kejayaan perlaksanaan belanjawan ini terletak pada keupayaan dan kesiapsiagaan penjawat awam yang bertanggungjawab melaksanakannya tahun depan.

Dengan reformasi perkhidmatan awam yang sedang diusahakan oleh kerajaan, yang diterajui oleh Ketua Setiausaha Negara (KSN), memberi keyakinan bahawa jentera kerajaan semakin merasa kemantapannya.

Tan Sri Shamsul Azri Abu Bakar dalam tempoh dua bulan sebagai KSN, telah menunjukkan komitmen dan kecerdasan yang membangkitkan momentum terhadap reformasi perkhidmatan awam dengan beberapa langkah strategik yang penting.

Jelajah beliau ke semua peringkat perkhidmatan awam dan penyertaan dalam pelbagai mesyuarat strategik menunjukkan usaha untuk memahami keadaan semasa, cabaran, serta potensi yang ada dalam sektor ini.

Tindakan seumpama ini mempunyai beberapa kesan positif yang berpotensi. Antaranya adalah:

1. Memperkukuhkan Kefahaman dan Hubungan

Jelajah ke pelbagai peringkat perkhidmatan awam membantu KSN memahami secara langsung isu-isu yang dihadapi oleh penjawat awam dari pelbagai jabatan.

Ini mewujudkan perhubungan yang lebih erat antara pegawai tinggi dan pelaksana dasar di lapangan, meningkatkan kesefahaman dan komunikasi dalaman yang boleh menyumbang kepada penyelesaian masalah dengan lebih berkesan.

2. Mewujudkan Dasar Berasaskan Realiti Lapangan

Tindakan ini memberi KSN pandangan yang lebih mendalam tentang keperluan sebenar dalam perkhidmatan awam, seterusnya membolehkan beliau menggubal dasar dan strategi yang lebih realistik dan tepat sasaran.

Dasar berasaskan pengalaman langsung ini lebih mudah diterima oleh semua pihak kerana ia mencerminkan keperluan praktikal.

3. Meningkatkan Akauntabiliti dan Transparensi

Penyertaan dalam mesyuarat strategik yang merangkumi pelbagai aspek perkhidmatan awam menunjukkan keseriusan dalam usaha reformasi. Dengan ini, penjawat awam di semua peringkat dapat melihat arah dan matlamat jelas daripada kepimpinan tertinggi.

Pendekatan ini boleh meningkatkan rasa tanggungjawab dalam kalangan penjawat awam, dan menjadikan sistem lebih telus serta bertanggungjawab.

4. Menggalakkan Reformasi Berfokuskan Rakyat

Kesungguhan beliau dalam reformasi perkhidmatan awam dengan fokus terhadap prestasi terbaik mencerminkan satu keutamaan untuk meletakkan rakyat sebagai penerima manfaat utama.

Usaha-usaha ini jika dilaksanakan dengan baik boleh meningkatkan kecekapan dalam perkhidmatan, memberikan perkhidmatan yang lebih responsif dan berkesan kepada rakyat.

5. Menyuburkan Budaya Kerja yang Proaktif

Dengan penekanan terhadap strategi dan reformasi, budaya kerja dalam sektor awam mungkin berubah ke arah yang lebih dinamik dan proaktif.

Ia memberi inspirasi kepada penjawat awam untuk berfikir secara kreatif dalam menyelesaikan masalah serta berinovasi dalam menjalankan tugas mereka. Justeru, itulah tahap kesiapsiagaan perlu dalam melaksanakan belanjawan ini.

Daripada pemerhatian ada lima petunjuk, iaitu:

i. Keupayaan Pelaksanaan Berasaskan Data dan Teknologi

Dalam era digitalisasi, kesiapsiagaan penjawat awam harus merangkumi keupayaan untuk memanfaatkan teknologi dalam perancangan dan pemantauan pelaksanaan belanjawan.

Data besar (big data), kecerdasan buatan (AI), dan sistem bersepadu dapat membantu mengenal pasti kekangan pelaksanaan di peringkat awal, serta mengoptimumkan aliran dana kepada projek-projek yang memerlukan perhatian segera.

ii. Kecekapan dan Integriti dalam Pengurusan Dana Awam

Penjawat awam perlu lebih telus dan bertanggungjawab dalam menguruskan dana awam. Reformasi yang dibawa oleh kerajaan termasuk usaha memperkukuhkan integriti dalam perkhidmatan awam dengan memastikan proses kewangan dijalankan tanpa ketirisan atau penyalahgunaan.

Dengan belanjawan yang berskala besar dan rumit, penyeliaan yang ketat dan audit berkala amat diperlukan bagi memastikan bahawa dana digunakan sebaiknya dan mencapai kesan yang diingini.

iii. Kerjasama dan Penyelarasan Antara Agensi

Kesiapsiagaan dalam melaksanakan belanjawan juga bergantung kepada kerjasama antara agensi kerajaan. Setiap kementerian dan agensi perlu mempunyai kefahaman jelas tentang matlamat belanjawan dan memainkan peranan masing-masing dengan penyelarasan yang baik.

KSN sebagai peneraju reformasi perlu memastikan bahawa komunikasi antara agensi dipertingkatkan dan tiada “silo” yang menghalang aliran maklumat.

iv. Pengurusan Perubahan dalam Reformasi Perkhidmatan Awam

Dalam usaha mereformasikan perkhidmatan awam, perubahan cara bekerja dan pemikiran perlu berlaku di semua peringkat penjawat awam. Ini termasuk peningkatan kemahiran (upskilling) dan latihan yang relevan agar mereka lebih bersedia untuk menghadapi cabaran yang timbul semasa pelaksanaan dasar belanjawan.

Penerimaan perubahan dan penyesuaian kepada kaedah kerja yang lebih moden dan berfokuskan hasil adalah kritikal.

v. Pemantauan dan Penilaian Berterusan

Kesiapsiagaan juga memerlukan pemantauan yang rapi terhadap pelaksanaan belanjawan melalui petunjuk prestasi utama (KPI).

Sistem pemantauan yang efektif dapat membantu penjawat awam dan kerajaan mengenal pasti sebarang masalah yang timbul dan memperbaikinya dengan pantas, sekali gus mengelakkan sebarang kelewatan yang boleh menjejaskan keberkesanan dasar-dasar yang dilaksanakan.

Bagi menjamin kejayaan perlaksanaan Belanjawan 2025, semua pemegang taruh - daripada sektor awam hingga ke sektor swasta, serta rakyat perlu memainkan peranan masing-masing dengan efektif.

Kerajaan telah meletakkan landasan yang jelas melalui belanjawan ini, dan kini ia bergantung kepada sinergi antara penjawat awam dan sektor-sektor lain.

vi. Pihak Kerajaan dan Penjawat Awam

Reformasi perkhidmatan awam memerlukan kesungguhan dan dedikasi yang tinggi. Kepimpinan perlu memimpin dengan teladan, memperlihatkan komitmen terhadap reformasi ini dengan memastikan budaya kerja yang lebih telus, inovatif, dan fokus kepada keberhasilan.

Kerajaan juga harus memastikan bahawa penjawat awam diberi latihan yang sewajarnya untuk meningkatkan kompetensi dan adaptasi terhadap teknologi.

vii. Sektor Swasta

Belanjawan ini turut melibatkan sektor swasta sebagai rakan kongsi utama dalam pertumbuhan ekonomi. Mereka perlu bersedia untuk mengambil bahagian aktif dalam inisiatif kerajaan yang berkaitan dengan pembangunan infrastruktur, inovasi, dan kemajuan teknologi.

viii. Rakyat

Sebagai pengguna perkhidmatan dan penerima manfaat belanjawan, rakyat perlu memberi sokongan kepada usaha kerajaan dalam membangunkan ekonomi negara. Pemahaman yang jelas mengenai dasar-dasar belanjawan dan peranan mereka dalam memastikan kejayaan pelaksanaan inisiatif ini adalah penting.

Pembentangan Belanjawan 2025 bukan sekadar dokumen kewangan tetapi ia merupakan manifestasi strategi ekonomi dan sosial negara untuk masa hadapan.

Reformasi perkhidmatan awam yang sedang dijalankan oleh kerajaan akan memainkan peranan penting dalam memastikan pelaksanaan belanjawan ini mencapai objektif yang telah digariskan.

Namun, ia memerlukan sokongan dan kolaborasi menyeluruh daripada semua pihak untuk merealisasikan matlamat tersebut.

Pemegang taruh harus sedar bahawa kejayaan pelaksanaan belanjawan ini adalah tanggungjawab bersama, dan dengan kesiapsiagaan yang betul, negara boleh menuju ke arah kemakmuran yang lebih inklusif dan mapan.

Dengan pengumuman belanjawan ini, penjawat awam dilihat memimpin peranan penting dalam menjayakan falsafah Malaysia Madani yang berteraskan nilai keadilan, akauntabiliti, integriti, keterbukaan, serta kebajikan.

Untuk menjulang falsafah ini, penjawat awam boleh mengamalkan beberapa faktor praktikal yang relevan dengan tanggungjawab mereka.

Berikut adalah beberapa langkah praktikal yang boleh diambil oleh penjawat awam:

1. Mempertingkatkan Keberkesanan Perkhidmatan

Penjawat awam perlu sentiasa berusaha mempertingkatkan kecekapan dalam penyampaian perkhidmatan. Ini boleh dilakukan melalui:

• Penggunaan teknologi seperti sistem digital dalam pengurusan dan penyampaian perkhidmatan awam. Ini membantu mengurangkan kerenah birokrasi dan mempercepatkan proses pentadbiran.

• Penambahbaikan proses kerja dengan mengenal pasti kelemahan sedia ada dan memperbaikinya untuk meningkatkan keberkesanan perkhidmatan kepada rakyat.

• Latihan dan pembangunan profesional berterusan untuk memastikan penjawat awam sentiasa mahir dan peka kepada perkembangan teknologi serta trend pentadbiran terkini.

2. Mempraktikkan Akauntabiliti dan Integriti

Nilai akauntabiliti dan integriti perlu diutamakan dalam semua aspek tugas penjawat awam. Beberapa langkah praktikal termasuk:

• Mengamalkan etika kerja yang tinggi dengan mematuhi undang-undang, dasar-dasar kerajaan, dan peraturan sedia ada. Setiap tindakan dan keputusan yang diambil harus berasaskan keadilan dan integriti.

• Melaporkan penyelewengan atau salah guna kuasa dengan tegas dan telus. Sikap keberanian moral untuk melaporkan ketidakadilan akan meningkatkan kepercayaan rakyat terhadap sektor awam.

• Menilai prestasi secara terbuka dengan menggalakkan budaya pengauditan dan penilaian dalaman secara berkala untuk memastikan semua tugasan dijalankan dengan penuh tanggungjawab.

3. Meningkatkan Keterbukaan dan Penyertaan Awam

Penjawat awam perlu menggalakkan keterbukaan dalam pentadbiran serta menyediakan ruang untuk rakyat terlibat dalam proses membuat keputusan. Ini boleh dilakukan melalui:

• Menggalakkan maklum balas daripada masyarakat mengenai perkhidmatan kerajaan dan menggunakan pandangan tersebut untuk memperbaiki perkhidmatan.

• Memperkasakan komunikasi dua hala antara kerajaan dan rakyat melalui pelbagai saluran seperti media sosial, pertemuan awam, atau sesi dialog yang terbuka.

• Menyebarkan maklumat yang telus supaya rakyat dapat memahami dasar-dasar kerajaan dan keputusan pentadbiran dengan jelas. Penjawat awam harus memastikan maklumat yang relevan disampaikan kepada rakyat dengan tepat dan mudah difahami.

4. Memupuk Sikap Inklusif dan Keadilan Sosial

Penjawat awam perlu memastikan perkhidmatan awam yang disampaikan menjunjung nilai keadilan sosial dan inklusiviti. Langkah-langkah ini boleh diamalkan dengan:

• Menyediakan perkhidmatan tanpa diskriminasi dengan memastikan setiap rakyat, tanpa mengira latar belakang, agama, atau etnik, mendapat akses yang sama kepada perkhidmatan kerajaan.

• Menerapkan dasar-dasar kebajikan sosial yang bertujuan membantu golongan kurang berkemampuan atau terpinggir, termasuk memastikan bantuan sampai kepada mereka yang benar-benar memerlukan.

• Mengambil kira aspek gender, umur, dan kebolehan dalam semua perancangan dasar dan pelaksanaan program agar tiada golongan yang terpinggir.

5. Mengamalkan Budaya Inovasi dan Kreativiti

Sebagai sebahagian daripada Malaysia Madani, penjawat awam perlu mengamalkan budaya inovasi untuk menambah baik perkhidmatan awam. Ini termasuk:

• Menggalakkan penyelesaian kreatif kepada masalah-masalah pentadbiran atau isu yang dihadapi oleh rakyat. Penggunaan teknologi baharu atau pendekatan inovatif dalam menyelesaikan masalah perlu diutamakan.

• Mengadakan program perbincangan dan kolaborasi antara penjawat awam dari pelbagai jabatan untuk mencari pendekatan inovatif yang boleh meningkatkan kecekapan pentadbiran.

• Menilai dan mengadaptasi amalan terbaik dari negara-negara lain atau sektor swasta yang boleh diaplikasikan ke dalam sektor awam.

6. Memupuk Rasa Tanggungjawab Terhadap Alam Sekitar dan Kelestarian

Nilai kesinambungan dan kelestarian alam adalah sebahagian daripada falsafah Malaysia Madani. Penjawat awam boleh memainkan peranan dalam memelihara alam sekitar melalui:

• Mengambil kira kelestarian alam dalam setiap dasar dan program yang dilaksanakan, termasuk memastikan projek pembangunan mematuhi garis panduan kelestarian.

• Menggalakkan penggunaan sumber tenaga yang boleh diperbaharui dalam sektor awam dan mengurangkan pembaziran sumber seperti kertas, air, dan elektrik di tempat kerja.

• Melaksanakan kempen kesedaran awam mengenai kepentingan menjaga alam sekitar, seperti mengurangkan penggunaan plastik atau menggalakkan kitar semula.

Kesimpulannya, penjawat awam memainkan peranan besar dalam memastikan falsafah Malaysia Madani diterjemahkan ke dalam tindakan yang nyata dan berkesan.

Dengan mengamalkan nilai-nilai akauntabiliti, keterbukaan, inovasi, keadilan sosial, dan kelestarian alam, mereka bukan sahaja meningkatkan mutu perkhidmatan awam, tetapi juga menyumbang kepada pembentukan masyarakat yang lebih harmoni, beretika, dan maju.

Reformasi perkhidmatan awam dan konsep “Malaysia Madani” adalah elemen penting dalam usaha kerajaan Malaysia membentuk negara yang lebih sejahtera, inklusif, dan berdaya tahan.

Reformasi perkhidmatan awam bertujuan untuk mempertingkatkan keberkesanan dan kecekapan sektor awam, manakala Malaysia Madani pula menggariskan nilai-nilai teras yang memandu pembangunan negara daripada aspek sosial, ekonomi, dan budaya.

Makanya, reformasi perkhidmatan awam dan nilai-nilai yang terkandung dalam konsep Malaysia Madani saling berkait dalam usaha membentuk Malaysia yang lebih maju dan inklusif.

Apabila nilai-nilai ini diterapkan sepenuhnya dalam sektor perkhidmatan awam, ia akan menghasilkan pentadbiran yang lebih telus, cekap, dan responsif terhadap keperluan rakyat, sejajar dengan matlamat Malaysia Madani untuk membina masyarakat yang beretika, berintegriti, serta sejahtera.

---

* Yahaya Abdullah adalah bekas Panel Pemikir Jasa (2010-2014) dan kini menjadi pemerhati serta pengulas isu-isu semasa politik.

** Kenyataan di dalam artikel ini adalah pandangan peribadi penulis dan tidak semestinya mencerminkan pandangan sidang pengarang Astro AWANI.